Türkiye’de Hemşirelik Alanında Roy Adaptasyon Modeli İle İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Sistematik Derleme
Sistematik Derleme
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14505284Anahtar Kelimeler:
Hemşirelik, Roy Adaptasyon Modeli, Roy Uyum Modeli, Sistemetik DerlemeÖzet
Bu araştırmada, Türkiye’de Hemşirelik alanında roy adaptasyon modeli ile yapılan yüksek lisans tezleri ve doktora tezlerinin taranması amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanına kayıtlı 2013-2023 yılları arasında Hemşirelik Anabilim Dalları’nda yapılan yüksek lisans tezleri ve doktora tezleri oluşturulmuştur. Bu araştırmada “roy adaptasyon modeli ve roy uyum modeli” anahtar kelimeleri kullanıldı. Başlığında Roy Adaptasyon Modeli ve Roy Uyum Modeli sözcükleri bulunmasına rağmen anahtar kelimelerde yer almaması ve farklı alanlarda yapılan tezler dahil edilmemiştir. Retrospektif tanımlayıcı literatür araştırmasında 2013-2023 yılları arasında yayınlanan 9 yüksek lisans tezi ve 33 doktora tezi olmak üzere 42 tezde toplam 3161 kişinin yer aldığı tezler özetlenmiştir. Yapılan lisansüstü tezlerin çoğunluğunu doktora tezlerinin oluşturulduğu belirlendi. Bu modelle yapılan tezlerin yıllar içinde arttığı ve örneklem gruplarının büyük çoğunluğunu hastaların oluşturduğu gözlemlenmiştir. Lisansüstü eğitimde model kullanımı bakış açısının kazandırılması ve lisansüstü çalışmalarının yaygınlaştırılması önerilmektedir.
Referanslar
Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. 1.Baskı. Türkiye: Alaş Ofset; 1999.
Alligood MR, Tomey AM. Nursing Theory Utilization & Application. In: Roy's Adaptation Model İn Nursing Practice. 3rd ed. Phillips KD, USA: Mosby Inc, 2006;307-333.
Ay F, Ertem Ü, Özcan N, Ören B, Işık R, Sarvan S. Temel Hemşirelik Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar. 2. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2007.
Fawcett J. Contemporary Nursing Knowledge Analysis And Evoulation Of Nursing Models And Theories. 2th ed, Fa Davis Company Philadelphia, 2005;364–437.
Gigliotti E. The Value Of Nursing Models İn Practice. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2008;1(1):42–50.
McCurry M.S, Hunter Rewell S, Roy C. Knowledge Fort He Good Of The İnvidual And Socienty: Lnking Philosophy, Disciplinary Goals, Theory, And Practice. Nursing Philosophy. 2010;11(1):42-52.
Vicdan Kacaroğlu A. Hemşirelik Bakımında Model Kullanımına Bir Örnek: Modifiye Radikal Mastektomi Olmuş Bir Bayanın, Roy Adaptasyon Modeline Göre İncelenmesi. Maltepe Üniversitesi Bilim ve Sanat Dergisi. 2010;2(3):106-118.
Masters K. Nursing Theories: A Framework For Professional Practice. Missisippi: 2015.
Pektekin, Ç. Hemşirelik Felsefesi: Kuramlar-Bakım Modelleri ve Politik Yaklaşımlar. 1. Baskı İstanbul: İstanbul Medikal Yayıncılık; 2013.
Shariatpanahi S, Farahani MA, Rafii F, Rassouli M, Kavousi A. Designing and testing a treatment adherence model based on the roy adaptation model in patients with heart failure: protocol for a mixed methods study. JMIR Research Protocols. 2019;8(7):13317. PMID: 31350842 https://doi.org/10.2196/13317
Tunç GÇ, Özkan HA. Hemşirelikte bilim, felsefe ve bakımın temelleri. İçinde: Özkan HA, editör. Bakımda kullanılan kavramların analizi II. 1. baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2014;127-145.
Uzun Ş. Hemşirelik teorileri ve modelleri. İçinde: Karadağ A, Çalışkan N, Göçmen Baykara Z, editör. Sister Callista Roy: Adaptasyon Modeli. 1. baskı. İstanbul:Akademi Basın ve Yayıncılık; 2017;370-464.
Roy C. The Roy Adaptation Model. 3rd ed. New Jersey Upper Saddle River: Pearson Prentice Hall Health; 2009.
Roy C. Extending the Roy Adaptation Model to meet changing global needs. Nursing Science Quarterly. 2011;24(4):345-351. PMID: 21975483 https://doi.org/10.1177/0894318411419210
Pektekin Ç. Hemşirelik felsefesi kuramlar-bakım modelleri ve politik yaklaşımlar. İçinde: Pektekin Ç, editör. Sister Callista Roy ve hemşirelik kuramı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2013;111-118.
Roy C. Key issues in nursing theory. Nursing Research. 2018;67(2):81-92. PMID: 29489629 https://doi.org/10.1097/nnr.0000000000000266
Vicdan AK, Karabacak BG. Hemşirelik modellerinden: Roy Adaptasyon Modeli. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014;5(4):255-259.
Kılıç E. Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Hemodiyaliz Hastalarının Stres, Psikososyal Uyum Ve Öz Bakım Gücüne Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, 2017 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Özsoy M. Roy Adaptasyon Modelinin Fizyolojik Alanı Doğrultusunda Verilen Eğitimin, Kalça Veya Diz Atroplastisi Olanların Erken Dönem Fiziksel Uyumuna Ve Hareketliliğine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, 2018 (erişim tarihi:21.12.2023).
Demirel C. Hipertansiyonlu Hastalarda Roy Adaptasyon Modelinin Hastalığa Uyuma Etkisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Yıldız E. Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Tekrarlı Hemşirelik Eğitiminin Bariatrik Cerrahi Uygulanan Hastaların Uyum Süreçlerine Etkisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Sarıkaya S. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarına Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi) Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Onaran D. Evde Bakılan Bireylerin Roy Adaptasyon Modeline Temellenen Hemşirelik Bakıcılarının Bakım Yüküne Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 2022 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Ekici H. Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Stomalı Bireylerin Uyumuna Ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2022 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Ayran S. Çocuk Hemşirelerinin İş Yerinde Sözel Şiddet Deneyimleri Ve Başetme Biçimlerinin Roy’un Adaptasyon Modeli Kapsamında İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, 2022 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Erdoğan F. Bağırsak Stoması Açılması Planlanan Hastalarda Ameliyat Öncesi Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Hemşirelik Eğitiminin Ameliyat Sonrası Kaygı Düzeyine, Beden İmajına Ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, 2023 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Ahmet G. Primer Beyin Tümörlü Hastalarda Roy Uyum Modeli İle Uyumlu Ve Uyumsuz Davranışların İncelenmesi, Eğitimin SemptomVe Başetmeye Etkisi (Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Vicdan Kacaroğlu V. Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Hemodiyaliz Tedavisi Alan Bireylerin Uyumuna Etkisinin Belirlenmesi (Doktora Tezi) İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2013 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Ordin Sarıgöl Y. Karaciğer Transplantasyonu Sonrası Destek Grup Girişiminin Hastaların Bilgi, Semptom ve Yaşam Kalitesi Düzeyine Etkisinin İncelenmesi (Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Amanak K. Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Gestasyonel Hipertansiyon, Gebelik Uyumu Ve Gebelik Sonuçlarına Etkisi (Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, 2015 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Ursavaş Erol F. Meme Kanserli Kadınlara Verilen Destek Grup Eğitiminin Cinsel Uyum, Beden İmajı ve Algılanan Sosyal Desteğe Etkisinin İncelenmesi (Doktora Tezi) İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Çiçek Ö. Doğum Eyleminde Uygulanan Hemşirelik Bakımının Doğum Korkusu, Ağrısı, Doğum Süresi Ve Memnuniyete Etkisi (Doktora Tezi) İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Çelik N. Prekanseröz Servikal Lezyon Tanısı Alan Hastaların Roy Uyum Modeline Göre Uyum Durumlarının İncelenmesi (Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Savcı A. Total Diz Protezi Uygulanan Hastalara Verilen Sürekli Bakımın Ağrı, Fonksiyonel Durum, Anksiyete Ve Depresyona Etkisi (Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Fışkın G. Gestasyonel Diyabetli Gebelerde Roy Adaptasyon Kuramına Göre Hazırlanan Diyafragmatik Solunum Egzersiz Programının Etkileri (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Lök N. Roy’un Adaptasyon Modeli’ne Temellendirilmiş Bilişsel Uyarım Terapisi’nin Demansı Olan Bireylerin Bilişsel İşlevler, Başetme-Uyum Ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Doktora Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
İşeri Ö. Karaciğer Transplantasyonu Yapılan Hastalarda Roy Uyum Modeline Göre Temellendirilen Hemşirelik Girişimlerinin Bakım Sonuçlarına Etkisi (Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2016 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Mehrekula Z. Hemofili Hastalarının Profilaksiye Uyumlarını Etkileyen Faktörlerin Roy Adaptasyon Modeline Göre İncelenmesi (Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, 2016, (erişim tarihi: 21.12.2023).
Kavuran E. Tip 2 Diyabet Tanısı Alan Hastalara Roy’un Adaptasyon Modeli’ne Göre Verilen Eğitimin Diyabet Bakım Profili’ne Etkisi (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2017 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Yılmaz Çayır M. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Bireylere Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Hastalığı Kabullenme Ve Sıvı Kontrolüne Etkisi (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2017 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Hergül Kabu F. Bariatrik Cerrahi Geçiren Hastaların Roy Uyum Modeline Göre Durumlarının İncelenmesi (Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, 2018 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Kaydırak Mecdi M. Tıbbi Terminasyon Kararı Alınan Gebelere Roy Adaptasyon Modeli Doğrultusunda Geliştirilen Destek Programının Etkinliği (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2018 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Kavradım Turan S. Miyokard İnfarktüsü Geçiren Hastalarda Uygulanan Roy Uyum Modeline Temellendirilmiş Eğitimin Ve Telefonla İzlemin Yaşam Kalitesi, Öz-Yeterlilik Ve Uyum Düzeylerine Etkisi (Doktora Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi, 2018 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Çulha İ. Jinekolojik Onkoloji Cerrahisi Uygulanan Hastalarda Yapılandırılmış Taburculuk Programının Hasta Bakım Sonuçlarına Etkisi (Doktora Tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Değirmenci Acaroğlu G. Kronik Hastalığa Uyum Değerlendirme Ölçeği Geliştirme Ve Uygulama (Doktora Tezi). Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Dağlı Ayakdaş D. Roy Adaptasyon Modeline Dayalı Bireyselleştirilmiş Hemşirelik Girişimlerinin Alkol Bağımlılarında İyileşmeye Etkisi (Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Acar Banu G. Adjuvan Kemoterapi Alan Meme Kanserli Kadınlara Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Semptom Yönetimi Danışmanlığının Fonksiyonel Duruma Etkisi (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2019 (erişim tarihi: 21.12.2023).
Aktaş D. Stoması Kapatılan Bireylerde Pelvik Taban Kas Egzersizlerinin Bağırsak Boşaltım Sorunları Ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2020 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Gümüş D. Total Tiroidektomi Sonrası Hastaların Düşük İyot Diyeti Sürecine Uyumunda Hemşirenin Rolü (Doktora Tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2021 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Sarı C. Temiz Aralıklı Kateterizasyona Yönelik Hemşirelik Girişimlerinin Bakım Vericilerde Bilgi/Beceri, Baş Etme/Uyum, Anksiyete Ve Çocukta Enfeksiyon Gelişimine Etkisi (Doktora Tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2021 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Göktaş A. Roy Uyum Modeline Temellendirilmiş Depresyonda Psikiyatrik Bakım Uygulamasının Tedavi Uyumu, Genel Öz Yeterlilik, Benlik Saygısı Ve Depresyon Düzeyine Etkisi (Doktora Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi, 2021 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Sevinik H. Roy Adaptasyon Modeli Temelli Mobil Psikoeğitimin Şizofreni Hastalarına Bakım Verenlerde Hastalık Hakkında Bilgi, Duygu Dışavurumu Ve Bakım Yüküne Etkisi (Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi, 2021 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Özdemir Ö. Roy Adaptasyon Modeline Göre Hemodiyaliz Hastalarına Verilen Eğitimin Sıvı Yönetimi, Semptom Kontrolü Ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Doktora Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi, 2021 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Şat Özkan S. Gebelere Yönelik Roy’un Adaptasyon Modeline Göre Oluşturulan Mobil Sağlık Uygulaması Aracılığı İle Yapılan Hemşirelik Bakımının Pospartum Uyuma Etkisi (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi, 2021, (erişim tarihi: 22.12.2023).
Özbaş Duygu A. İnfertil Bireylere Yönelik Roy Adaptasyon Modeline Temellendirilmiş Eğitimin Uyum Ve Stresle Başa Çıkma Durumlarına Etkisi (Doktora Tezi). Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi, 2022 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Kaçmaz Deniz E. Duygusal Yeme Davranışı Olan Üniversite Öğrencilerinde Roy Uyum Modeli Temelli Girişimlerin Duygu Yönetimine Etkisi (Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi, 2022 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Gökçay G. Eğitim Ve Progresif Gevşeme Egzersizleri Temelli Bir Uygulamanın Zihinsel Engelli Bireylerin Bakım Vericilerinin Yaşam Kalitesi, Algıladıkları Stres Ve Başa Çıkma Yolları Üzerine Etkisi: Randomize Kontrollü Çalışma (Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 2022 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Öztürk K. Roy Adaptasyon Modeline Göre Verilen Eğitimin Hipertansiyonlu Bireylerde Uyku Ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2022 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Akdemir A. Genıtoüriner Sendromu Olan Postmenopozal Dönemdeki Kadınlarda Roy Adaptasyon Modeline Temellendirilmiş Destek Ve Danışmanlık Programının Etkinliği (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, 2023 (erişim tarihi: 22.12.2023).
Ekim A, Manav G, Ocakçı AF. Ülkemizde Kuram Temelli Hemşirelik Araştırmaları: Bir Gözden Geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2012;5(4):157-161.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Acta Medica Ruha
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.