Kanser Hastalarının Uyku Kalitesi İle Algıladıkları Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi
Araştırma Makalesi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.11384198Anahtar Kelimeler:
Kanser Hastası, Algılanan Stres Düzeyi, Uyku KalitesiÖzet
Giriş: Kanser, günümüzde mortalite ve morbidite oranı yüksek, birçok bireyin deneyimlediği hastalıklardan biridir. Hastalık süreci boyunca bireyler biyopsikososyal sorunlar yaşamaktadır. Bu durum ise süreci olumsuz etkilemekte ve iyileşmeyi geciktirebilmektedir. Bu bağlamda sorunları ve aralarındaki ilişkiyi tespit etmek bireylere destek olmak açısından oldukça önemlidir.
Amaç: Bu araştırma kanser hastalarının yaşadıkları psikososyal sorunlardan olan stres ile uyku kalitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Araştırmanın evrenini 01.09.2022 – 30.11.2022 tarihler arasında bir eğitim ve araştırma hastanesinde yatarak veya ayaktan tedavi alan hastalar oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise, çalışmanın dahil edilme kriterlerini karşılayan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 91 hastadan oluşmaktadır. Veriler, Kişisel Bilgi Formu, Algılanan Stres Ölçeği ve Richards – Campbell Uyku Ölçeği kullanılarak toplanmıştır.
Bulgular: Çalışmaya katılan kanser hastalarının yaş ortalamasının 54,58±15,16 olduğu, %56’sının erkek, %40,6’sının gelir durumunun düşük, %46,3’ünün eşi ve çocuklarıyla yaşadığı ve %45’i okuryazar olmadığı belirlenmiştir. Hastaların %23’ünün GİS kanserlerinden (Özofagus, mide, bağırsak, karaciğer, safra kesesi, pankreas…) birinin tanısını aldığı, %49,5’inin hastalığın 4. evresinde olduğu ve %54,9’unda metastaz belirlenmiştir. Buna ek olarak katılımcıların algılanan stres toplam ve uyku toplam puan ortalaması arasında negatif yönde ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki saptanmıştır.
Sonuç ve Öneriler: Araştırmanın sonuçlarına göre kanser hastalarının algıladıkları stres arttıkça uyku kalitesinin azaldığı saptanmıştır. Bu bağlamda kanser hastalarının stresle baş etme becerilerinin geliştirilmesi ve uyku kalitelerinin arttırılması yönünde girişimsel çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Referanslar
Özel Y, Özkan B. Kayıp ve Yasa Psikososyal Yaklaşım. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2020; 12 (3):352-367. doi:10.18863/pgy.652126
Karataş H. Psikososyal Bakım Yetkinliği Öz Değerlendirme Ölçeği Geliştirilmesi Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. 2019; (Master'sThesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
Sürme Y. Stres, Stresle İlişkili Hastalıklar ve Stres Yönetimi. Journal Of International Social Research. 2019; 12(64). doi:10.17719/jisr.2019.3374
Aydemir T, Çetin Ş. Kronik Hastalıklar ve Psikososyal Bakım. Journal of Anatolian Medical Research. 2019; 4(3): 109-115.
Arslan Y, Yazıcı G. Yoğun Bakım Hemşirelerinin Hastaların Psikososyal Bakım Konusunda Konsültasyon Liyezon Psikiyatri Hemşireliğine Olan Gereksinimlerinin Belirlenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021; 4(2): 92-105. doi:10.51123/jgehes.2022.47
Şahin H, Kocamaz D, Yıldırım M. Kanser Sürecinde Psikolojik Sorunlar ve Psikoonkoloji. Zeugma Health Res. 2020; 2(3): 136-141.
Uras E, Beydağ KD. Jinekolojik Kanserli Hastalarda Algılanan Stres ile Umut Düzeyi İlişkisinin Belirlenmesi. Bandırma On yedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi. 2022; 4(2): 103-110. doi:10.46413/boneyusbad.1076191
Charalambous A, Berger AM, Matthews E, Balachandran DD, Papastavrou E, Palesh O. Kanser Bakımı Sürekliliğinde Kansere Bağlı Yorgunluk ve Uyku Eksikliği: Kavramlar, Değerlendirme, Kümeler ve Yönetim. Supportive Care in Cancer. 2019; 27: 2747-2753. doi:10.1007/s00520-019-04746-9
Yılmaz M, Yazgı ZG. Onkoloji Hastalarının Yaşadığı Psikososyal Sorunlarla Baş Etmesinde Hemşirenin Rolü. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2019; 4(1): 60-70.
Akeren Z, Hintistan S. Kanser Hastalarının Semptom Yönetiminde Aromaterapi Kullanımı. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi. 2021; 4(3): 136-154. doi: 10.54803/sauhsd.837654
Kıyak M, Ozkaraman A. Kanser Sonrası Yaşam: Sağ Kalanların Gereksinimleri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2022; 7(1): 99-104.
Kabak T, Solak Ü, Avşar G. Kanserli Bireylerde Uyku Kalitesini Artırmaya Yönelik Yapılan Hemşirelik Girişimleri: Sistematik Derleme. Güncel Hemşirelik Araştırmaları Dergisi. 2022; 2(1): 19-29.
Bahar A, Ovayolu Ö, Ovayolu N. Onkoloji Hastalarında Sık Karşılaşılan Semptomlar ve Hemşirelik Yönetimi. Erü Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2019; 6(1): 42-58.
Çolak S, Vural F, Bilik Ö. Prostat kanserli hastaların yaşadıkları psikososyal sorunlar ve hemşirelik yaklaşımları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2022; 15 (2): 233-239. doi:10.46483/deuhfed.834041
Breidenbach C, Kowalski C, Ansmann L, ve diğerleri. Psikososyal Bakımın Rutin Onkolojik Bakıma Dahil Edilmesi: Sertifikalı Kanser Merkezlerinin Denetim Verilerinden Elde Edilen Kum Stratejilerine Meydan Okumak İçin Görüşler. Psycho‐Oncology. 2022; 31(8): 1331-1339. doi:10.1002/pon.5933
Antoni MH, Dhabhar FS. Kanser Hastalarında Psikososyal Stres ve Stres Yönetiminin İmmün Yanıtlar Üzerine Etkisi. Cancer. 2019; 125(9): 1417-1431. doi:10.1002/cncr.31943
Alagizy HA, Soltan MR, Soliman SS, Hegazy NN, Gohar SF. Meme Kanseri Hastalarında Anksiyete, Depresyon ve Algılanan Stres: Tek Enstitü Deneyimi. Middle East Current Psychiatry. 2020; 27(1): 1-10.
Örsal Ö, Kök EH, Duru P. Psikiyatri Hastalarının Uyku Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eitlik Modeli ile İncelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2019; 10(1): 55-64. doi:10.14744/phd.2018.06978
Aktaş H, Şaşmaz CT, Kılınçer A, ve diğerleri. Yetişkinlerde Fiziksel Aktivite Düzeyi ve Uyku Kalitesi ile İlişkili Faktörlerin Araştırılması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015; 8(2):60-70.
Mogavero MP, Del Rosso LM, Fanfulla F, Bruni, Ferri, R. Uyku Bozuklukları ve Kanser: Son Teknoloji ve Geleceğe Yönelik Perspektifler. Sleep Medicine Reviews. 2021; 56: 101409. doi:10.1016/j.smrv.2020.101409
Kızılırmak D, Göktalay T, Gülteki Ö, Havlucu Y, Çelik P. Akciğer Kanserinin ve Kemoterapinin Uyku ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi. 2021; 35(2): 82-90. doi:/10.5222/IGH.2021.55265
Papadopoulos D, Kiagia M, Charpidou A, Gkiozos, Syrigos K. Kemoterapi Altındaki Akciğer Kanseri Hastalarında Uyku Kalitesinin Psikolojik Bağıntıları: Tek Merkezli, Kesitsel Bir Çalışma. Psycho‐Oncology. 2019; 28(9): 1879-1886. doi:10.1002/pon.5167
Pazarcıkcı F. Kemoterapi Alan Kanser Hastalarında Uyku Kalitesinin Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2017; 5(1): 11-21. doi:10.24998/maeusabed.292260
Cohen S, Kamarck T, Mermelstein R. (1983). Algılanan stresin küresel bir ölçüsü. Journal of health and social behavior. 1983; 385-396. doi:10.2307/2136404
Eskin M, Harlak H, Demirkıran F, Dereboy Ç. Algılanan Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Analizi. In New/Yeni Symposium Journal. 2013; 51 (3): 132-140.
Richards K. Yoğun Bakımda Uyku Ölçümü Teknikleri. Focus Crit Care. 1987; 14:34-40.
Özlü ZK, Özer N. Richard-Campbell Uyku Ölçeği Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Journal of Turkish Sleep Medicine. 2015; 2: 29-32. doi:10.4274/jtsm.02.008
Pakyüz SÇ, Çaydam ÖD, Şahin CK. Sitotoksik Kemoterapi Alan Hastalarda Stres Belirtileri ve Düzeyi İle Baş Etme Yöntemleri Arasında İlişki Var Mıdır?. Hemşirelik Akademik Araştırma Dergisi (Jaren). 2019; 5(1): 1-9. doi:10.5222/jaren.2019.28190
Afrashteh S, Fararouei M, Parad MT, Mirahmadizadeh A. Uyku Kalitesi, Stres ve Tiroid Kanseri: Bir Vaka Kontrol Çalışması. Journal of Endocrinological Investigation. 2022; 45(6): 1219-1226.
Nazik E, Öztunç G, Şahin B. Kemoterapi Alan Meme Kanserli Hastalarda Progresif Gevşeme Egzersizlerinin Uyku Kalitesi ve Ağrıya Etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014; 17(3): 171-178.
Arslan S, Fadıloğlu Ç. Kanserde Uyku Sorunlarının Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2009; 11(2): 16-27.
Şirin A, Deniz SY. Hastanede Yatan Hastaların Uyku Kalitesi ve Uyku Durumlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. Disiplinler arası Yenilik Araştırmaları Dergisi. 2021; 1(2): 148-155.
Âkerstedt T. Psikososyal Stres ve Bozulmuş Uyku. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health. 2006; 493-501.
Kırca N, Ongen M. Tüp Bebek Tedavisi Gören Kadınlarda Oosit Toplanması, Embriyo Transferi ve Gebelik Testi Öncesinde Algılanan Stres ve Uyku Kalitesi. Sleep and Breathing. 2021; 1-9.
Pınar ŞE, Arslan Ş, Polat K, Çiftçi D, Cesur B, Dağlar G. Gebelerde Uyku Kalitesi ile Algılanan Stres Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi.2014; 7(3): 171-177.
Köksal ZP, Altay G, Yavuz AY. Pandemi Sürecinde Hemşirelik Öğrencilerinin Algıladıkları Stres Düzeyi ile Uyku Kalitesi Arasındaki İlişki. Etkili Hemşirelik Dergisi. 2023; 16(3): 343-356. doi:10.46483/jnef.1327442
Öcalan S, Özçetin YSÜ. Kanser Geçmişinde Ruminasyon, Tükenmişlik ve Psikolojik Sağlamlık. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2020; 12 (3): 421-433. doi:10.18863/pgy.664396
Lafci D. Meme Kanseri, Uyku ve Müzik Tedavisi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2018; 44(1): 61-64. doi:10.32708/uutfd.429500
Kiper S, Sunal N. Romatoid Artritli Hastalarda Uyku Kalitesinin Değerlendirilmesi. Kocatepe Tıp Dergisi. 2009; 10(1): 33-39.
Tarhan N. Kadın Psikolojisi ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Rol Kalıpları. Sakarya Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi. 2022; 1(1): 1-18.
Hallaç S, Öz F. Genital Kanser Tanı Sürecinde Varoluşsal Kaygı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2011; 3(4): 595-610. doi: 10.5455/cap.20110326
Pehlivan S, Yıldırım Y, Fadıloğlu Ç. Kanser, Kültür ve Hemşirelik. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; (4): 168-174.
Çam O, Saka Ş, Gümüş AB. Meme Kanserli Hastaların Psikososyal Uyumlarını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Meme Sağlığı Dergisi/Journal of Breast Health. 2009; 5(2).
Özdemir Z, Alaca C, Gökgün E, ve diğerleri. Jinekolojik Kanserlerin Kadınların Cinsel Yaşam Kalitelerine Etkilerinin Belirlenmesi. Journal of Ankara University Faculty of Medicine/Ankara Üniversitesi Tip Fakültesi Mecmuasi. 2023; 76 (2). doi:10.4274/atfm.galenos.2023.15046
Serçekuş P, Türkcü SG. Jinekolojik Kanserli Hastalarda Cinsellik. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2015; 8(1): 36-38.
Uçar M, Konal B, Gündoğdu R. Covit-19 Pandemi Döneminde Algılanan Stres ve Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişkiler. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2023; 7(1): 1-32. doi:10.38122/ased.1252350
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Acta Medica Ruha
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
